کد مطلب:42580 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

چرا مهاجرين و انصار و متحدين آنان عليه عثمان شورش كردند؟

او به كارهايي دست يازيد كه عمر بن خطاب پيش بيني كرده بود واموري پديد آورد كه زيانش گريبانگير خودش نيز شد و مسلمانان را به اعتراض واداشت ازكه بارزترين نشانة آن دوري از مسير حق بود. اينك رفتارهاي او را كه باعث انقلاب انصار و مهاجرين شد، بيان ميكنيم:
1ـ تعطيل نمودن حدود الهي:
وليد بن عقبه (فرماندار عثمان در كوفه) شراب نوشيد و در حال مستي نماز صبح را با مردم در دو يا چهار ركعت اقامه نمود و ادامة نماز از دستش خارج شد در حالي كه او از فرط مستي متوجه نبود. شخصي اين وضع را به عثمان گزارش نمود اماعثمان گزارشگررا تاديب كرد. شكايتها از فرماندار كوفه بالاگرفت وعثمان چاره اي جز عزل او نديد ولي حد را بر او جاري نساخت. مردم در اعتراض به او گفتند: حدود را تعطيل ميكني و شهود را تأديب. (سيوطي: تاريخ الخلفاء 104 و ابوالفرج اصفهاني: الأغاني 4 /188)
2- بذل و بخششهاي بي حد و حصر از بيت المال به بني اميه:
بسياري از بني اميه به بركت خلافت عثمان يك شبه ثروتمند شدند، از جمله: مروان بن حكم، عبدالله بن سرح، يعلي بن اميه، حكم بن عاص، وليدبن عقبه و ابوسفيان. تاريخ دست و دلبازيهاي خليفه را به بنياميه و ديگران به ثبت رسانده است. براي نمونه؛ خليفه يك پنجم غنايم افريقا راكه به دو ونيم ميليون دينار ميرسيد به مروان بن حكم ـ پسر عمو و دامادش ـ بخشيد. شاعر در اين باره ميگويد:
يك پنجم مال رعيت را به مروان بخشيدي، ظلم به آنان رواداشتي و صلة رحم به جا آوردي. (ابن قتيبه: المعارف 113 ابن كثير: تاريخ 4/157)
3 ـ تاسيس حكومت اموي:
خليفه تمام تلاشش را براي ايجاد حكومت اموي در سرزمين اسلامي به كار بست و براي همين منظور سعدبن ابي وقاص را از امارت كوفه عزل و وليدبن عقبه بن ابي معيط، برادر مادري خود را به امارت آن منصوب نمود.
در سال 27 هجري عمرو بن عاص را از جمع آوري ماليات مصر بركنار نمود و عبدالله بن سعد بن ابي سرح، برادر رضاعي خود را بجايش منصوب كرد.
ابوموسي اشعري را از امارت بصره عزل كرد و به جايش عبدالله بن عامر، پسر دايي خود را گماشت (دينوري: الاخبار الطوال 139. ابن اثير: الكامل 3/88-99).
معاويه راهمچنان بر حكومت شام ابقاء نمود و وقتي شكوههاي مردم از حاكم كوفه به حد نهايي رسيد، سعيدبن عاص (طبري: تاريخ 3/325) را به جاي او گماشت.تا آنجا كه گفتهاند هفتادوپنج نفر از واليان او از بني اميه بوده است.(الندوي: مرتضي: براي آگاهي از اسامي كارگزاران عثمان در سالي كه او كشته شد، به تاريخ طبري 3/445 مراجعه شود)
4 ـ برخورد خصمانه با صحابه:
خليفه روش ناشايستي را با اصحاب پيامبر‹ص)، در پيش گرفت. اباذر غفاري را به سرزمين خشك و بي آب و علف ربذه تبعيد نمود كه در اين باره چيزهاي عجيب و غريبي نقل شده است (بلاذري: الانساب 5/54 طبري: تاريخ 3/335).
عبداللهبن مسعود را آنقدر زد كه يك بند از قفسة سينهاش شكست ‹بلاذري: الانساب 5/36). همچنين عماربن ياسر را آن قدر زد كه بيهوش شد، تنها بدان خاطر كه او از استفادههاي نامشروع خليفه از بيتالمال، انتقاد كرده بود (بلاذري: الأنساب
5/48)
5 ـ پناه دادن به تبعيديان پيامبر:
پيامبر(ص) حكم بن عاص و فرزندش، مروان را به طايف تبعيد كرده بود و عثمان در زمان خلافت خود، آنهارا به مدينه بازگرداند.
شهرستاني ميگويد: عثمان، حكم بن اميه را پس از آنكه پيامبر(ص) او را تبعيد كرده بود و او رانده شدة رسول الله نامگرفته بود، به مدينه بازگرداند. در زمان خلافت ابوبكر وعمر (رضيالله عنهما) نيز از آنها تقاضا كرده بود كه او را بازگردانند امّا انان درخواست او را نپذيرفته بودند و عمر او را از محل سكونتش، به يمن، چهل فرسخ دورتر تبعيد نموده بود (شهرستاني: الملل و النحل 1/26).
كارهايي از اين قبيل، خشم مسلمانان را برانگيخت و آنهارا به شورش واداشت تا آن كه مسلمانان مصر، كوفه و بصره و بسياري از مهاجرين و انصار اجتماع كردند و در رابطه با كارهاي ناشايست و رفتارهاي نادرست خليفه و جنايات عمالش، او را استيضاح كردند، اما واكنش او در برابر دلايل استيضاح كنندگان خصمانه بود؛ به درخواستهاي آنها توجهي ننمود و كساني را كه از رفتار او و گماشتگانش ابراز نارضايتي ميكردند، مورد خشم و غضب قرار داد.

---

فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامي ج 5
آية الله جعفر سبحاني